Wścieklizna to śmiertelna choroba wirusowa. Atakuje układ nerwowy ssaków. Stanowi ogromne zagrożenie dla zwierząt i ludzi. W Polsce obowiązują regularne szczepienia psów. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy i jak chronić swojego pupila.
Co to jest wścieklizna?
Wścieklizna to bardzo groźna choroba zakaźna. Wywołuje ją wirus z rodziny Rhabdoviridae. Należy do rodzaju Lyssavirus. Wirus atakuje centralny układ nerwowy. Jest wysoce zaraźliwy i niemal w 100% śmiertelny. Choroba występuje na całym świecie. Nie ma jej w naturalnie odizolowanych regionach. Przykładem jest Nowa Zelandia. Wścieklizna inaczej nazywana jest wodowstrętem. To jedna z najniebezpieczniejszych chorób. Dotyka zarówno zwierzęta, jak i ludzi.
Jak dochodzi do zakażenia wścieklizną?
Zakażenie wirusem następuje głównie przez kontakt ze śliną. Najczęściej dochodzi do niego przez ugryzienie. Wirus wścieklizny pojawia się w ślinie chorego psa. Dzieje się to na 3-7 dni przed objawami. Zakażenie może nastąpić też przez zadrapanie. Możliwy jest kontakt śliny z otwartą raną. W rzadkich przypadkach zakażenie przenosi się drogą powietrzną. Chodzi o drogę kropelkową lub pyłową. Dzikie zwierzęta są rezerwuarami wirusa. W Polsce rezerwuarem jest lis rudy. Groźne są też nietoperze, kuny i jenoty. Kontakt z dzikimi zwierzętami stanowi ryzyko.
Okres inkubacji i przebieg choroby
Okres inkubacji wirusa jest zmienny. Może trwać od kilku dni do nawet roku. Średnio wynosi około 30 dni. Okres wylęgania to 20-90 dni. Przy ugryzieniach w głowę lub szyję okres inkubacji jest najkrótszy. Pierwsze objawy pojawiają się po 3-8 tygodniach. Wirus wędruje do mózgu wzdłuż nerwów. Porusza się z prędkością około 3 mm/h. Po dotarciu do mózgu wirus namnaża się szybko. Choroba ma trzy stadia rozwoju.
Stadium początkowe (prodromalne)
Pierwsza faza objawia się zmianami w zachowaniu. Pies staje się apatyczny lub nadmiernie pobudzony. Może być niechętny do picia. Obserwuje się brak apetytu i gorączkę. Czasem występuje świąd w miejscu ugryzienia. Możliwe są wymioty i mdłości. Charakterystyczne jest rozszerzenie źrenic. Zanika reakcja na światło. Pies może lizać miejsce ukąszenia. Ta faza trwa zwykle krótko.
- Gorączka
- Utrata apetytu
- Apatia lub pobudzenie
- Zmiana zachowania
- Niechęć do picia
- Wymioty i mdłości
- Świąd miejsca ugryzienia
- Rozszerzone źrenice
Stadium szału (podniecenia)
Faza szałowa charakteryzuje się agresją. Pies staje się nieprzewidywalny. Występuje silny lęk. Zwierzę jest nadwrażliwe na bodźce. Szczególnie na światło i dźwięki. Pojawia się wzmożony ślinotok. Pies może nadmiernie wokalizować. Gryzie i atakuje otoczenie. Mogą wystąpić drgawki. Ta faza jest bardzo niebezpieczna.
- Silny lęk
- Nadwrażliwość sensoryczna
- Wzmożony ślinotok
- Nadmierna wokalizacja
- Agresja i nieprzewidywalność
- Gryzienie i atakowanie
- Drgawki
Stadium porażenia
Faza porażeń to końcowe stadium. Dochodzi do paraliżu mięśni. Obejmuje to kończyny, krtań i gardło. Pojawiają się problemy z oddychaniem. Pies ma trudności z przełykaniem. Występuje intensywny ślinotok. Może pojawić się pienienie z pyska. Głos psa ulega zmianie (zaburzenia wokalizacji). Stadium porażenne trwa zwykle 2-4 dni. Kończy się śpiączką i śmiercią zwierzęcia.
- Paraliż kończyn
- Problemy z oddychaniem
- Paraliż krtani i gardła
- Trudności w przełykaniu
- Intensywny ślinotok
- Pienienie z pyska
- Zaburzenia wokalizacji
- Śpiączka
Choroba trwa od pierwszych objawów do śmierci około tygodnia. Śmiertelność jest niemal 100%.
Diagnoza wścieklizny
Wystąpienie wścieklizny potwierdza się laboratoryjnie. Diagnoza jest możliwa po śmierci zwierzęcia. Stosuje się technikę immunofluorescencji bezpośredniej. Wykonuje się też badanie metodą PCR. Badanie histopatologiczne szuka ciałek Negriego. Badanie zwłok wykonuje się w Zakładzie Higieny Weterynaryjnej.
Czy wścieklizna jest uleczalna?
Leczenie wścieklizny jest praktycznie niemożliwe. Choroba jest nieuleczalna i śmiertelna. Śmiertelność wynosi niemal 100%. Nie istnieje skuteczny lek po wystąpieniu objawów. Jedyną szansą dla człowieka jest szczepienie poekspozycyjne. Należy też natychmiast oczyścić ranę po ugryzieniu. Wścieklizna stanowi poważne zagrożenie dla życia. Dlatego najważniejsza jest profilaktyka.
Profilaktyka i szczepienia
Najskuteczniejszą metodą ochrony jest szczepienie. Pierwszą szczepionkę opracował Louis Pasteur w 1885 roku. Uratowała ona 9-letniego chłopca. W Polsce szczepienia psów są obowiązkowe. Obowiązek wprowadzono w 1948 roku. Od 2002 roku jest to regulowane ustawą. Ustawa z 11 marca 2004 roku nakłada ten obowiązek. Szczepienie dotyczy psów powyżej 3 miesiąca życia. Pierwsza dawka musi być podana w ciągu 30 dni. Chodzi o 3. miesiąc życia psa. Szczepienie powtarza się co 12 miesięcy. Jest to obowiązkowe przez całe życie zwierzęcia. Obowiązek obejmuje też zwierzęta przewożone za granicę. Paszport dla zwierząt potwierdza szczepienie. Ważność paszportu po szczepieniu wynosi 21 dni. Skuteczność szczepionek jest bardzo wysoka. Przyczyniła się do spadku zachorowań. Przestrzegaj obowiązku szczepienia swojego psa. Zaszczep szczeniaka i kontynuuj profilaktykę. Dzięki szczepieniom ilość zakażeń znacząco spadła. Potrzebna jest dalsza praca. Nie można dopuścić do rozprzestrzeniania się wirusa.
- Regularne szczepienia psów co 12 miesięcy
- Zaszczep szczeniaka w odpowiednim terminie
- Przestrzegaj obowiązku szczepienia
- Szczepienia przeciwko wściekliźnie są obowiązkowe w Polsce
Postępowanie w przypadku podejrzenia
Co zrobić, gdy pies zdradza objawy wścieklizny? Niezwłocznie odizoluj zwierzę. Skontaktuj się z lekarzem weterynarii. Zgłoś sytuację powiatowemu lekarzowi weterynarii. W przypadku podejrzenia wścieklizny lekarz nakazuje odosobnienie. Obserwacja trwa 15-21 dni. Zwierzę jest poddawane badaniom. Nie wolno dotykać zwłok zwierząt podejrzanych o wściekliznę.
- Niezwłocznie odizoluj zwierzę
- Skontaktuj się z lekarzem weterynarii
- Zgłoś sytuację powiatowemu lekarzowi weterynarii
- Obserwuj psa przez 15-21 dni
- Nie dotykaj zwierzęcia ani jego zwłok
Co zrobić, gdy pies pogryzie człowieka?
Jeśli pies pogryzie człowieka, właściciel ma obowiązek. Musi poddać psa 15-dniowej obserwacji. Pies musi być trzymany na uwięzi. W tym czasie weterynarz bada psa. Sprawdza objawy wścieklizny. Osobę pogryzioną należy natychmiast. Należy umyć ranę i zgłosić się do lekarza. Lekarz podejmie decyzję o szczepieniach poekspozycyjnych.
- Zgłaszaj nietypowe zachowania psa
- Zgłaszaj przypadki pogryzienia człowieka
- W razie pogryzienia, umyj ranę i zgłoś się do lekarza
- Obserwacja psa po pogryzieniu człowieka trwa 15 dni
Co zrobić, gdy pies został ugryziony przez dzikie zwierzę?
Gdy Twój pies zostanie ugryziony przez dzikie zwierzę. Należy zachować ostrożność. Kontaktuj się z lekarzem weterynarii. Lekarz może nakazać obserwację. Zwykle trwa ona 15-21 dni. Unikaj puszczania psów wolno w lasach. Zachowaj ostrożność podczas spacerów. Unikaj zbliżania się do zwierząt. Zwierzęta z podejrzanym zachowaniem są groźne.
- Kontaktuj się z lekarzem weterynarii
- Obserwuj psa po ugryzieniu
- Unikaj puszczania psów wolno w terenach leśnych
- Unikaj kontaktu z dzikimi zwierzętami
Wścieklizna a zagrożenie dla ludzi
Czy człowiek może zarazić się wścieklizną od psa? Tak, wścieklizna może przenosić się na ludzi. Dzieje się to przez ugryzienie. Możliwy jest kontakt ze śliną zainfekowanego zwierzęcia. Choroba jest nieuleczalna dla człowieka po wystąpieniu objawów. Na świecie co roku umiera na nią wiele osób. Według WHO rocznie umiera 30 000–70 000 ludzi. Szacuje się, że wścieklizna psów wywołuje 55 000 zgonów. Większość w Azji i Afryce. Najczęściej giną najbiedniejsi mieszkańcy wsi. 40% ofiar to dzieci poniżej 15 lat. W Polsce od 1985 do 2006 odnotowano 3 przypadki zachorowania ludzi. Rocznie około 8 tys. osób jest szczepionych po pogryzieniu.
Według szacunków WHO rocznie z powodu wścieklizny umiera na świecie 30 000–70 000 ludzi.
Szacuje się, że wścieklizna psów wywołuje rocznie 55 000 zgonów wśród ludzi. Większość z tych zgonów występuje w Azji i Afryce, a najczęściej giną najbiedniejsi mieszkańcy wsi oraz dzieci.
Jedyną skuteczną metodą ratunku. Jest szybkie oczyszczenie rany. Konieczne jest też szczepienie poekspozycyjne. Odbywa się ono w poradniach profilaktyki wścieklizny.
Wścieklizna w Polsce
W Polsce choroba jest zwalczana z urzędu. Głównym rezerwuarem wirusa są lisy i nietoperze. Wprowadzono obowiązkowe szczepienia psów. Od 1948 roku ten obowiązek istnieje. Dzięki szczepieniom liczba przypadków spadła. W 1992 roku zanotowano 3084 przypadki. To był jeden z najgorszych lat. Od 2002 roku szczepienia psów są obowiązkowe. W ostatnich latach zdarzały się ogniska wścieklizny. W 2010 roku było to woj. małopolskie. W 2021 i 2022 roku woj. mazowieckie. W ubiegłym roku odnotowano 11 przypadków. 10 u nietoperzy i 1 u lisa. Pomimo wyciszenia problemu, Polska nie jest wolna od choroby. Wzrost przypadków na Mazowszu w 2022 roku był zauważalny. Może być spowodowany niepełnym szczepieniem dzikich zwierząt. Szczególnie w krajach sąsiednich, jak Ukraina i Białoruś. W Polsce nadal zdarzają się pojedyncze przypadki. Konieczna jest dalsza profilaktyka.
Pytania i odpowiedzi
Czy szczepienie psa na wściekliznę jest obowiązkowe w Polsce?
Tak, szczepienie psów przeciw wściekliźnie jest obowiązkowe w Polsce. Obowiązek dotyczy psów powyżej 3 miesiąca życia. Szczepienie wykonuje się co 12 miesięcy.
Po jakim czasie pojawiają się objawy wścieklizny u psa?
Okres inkubacji jest różny. Zwykle trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Pierwsze objawy pojawiają się po 3-8 tygodniach. Okres wylęgania to 20-90 dni.
Ile trwa obserwacja psa po pogryzieniu człowieka?
Obserwacja psa po pogryzieniu człowieka trwa 15 dni. W tym czasie weterynarz bada psa. Sprawdza, czy nie ma objawów wścieklizny.
Czy wścieklizna u człowieka jest uleczalna?
Nie, wścieklizna u człowieka jest śmiertelna. Nie ma skutecznego leczenia po wystąpieniu objawów. Jedyną szansą jest szybkie szczepienie poekspozycyjne.
Co zrobić, gdy podejrzewam wściekliznę u mojego psa?
Natychmiast odizoluj zwierzę. Skontaktuj się z lekarzem weterynarii. Zgłoś podejrzenie powiatowemu lekarzowi weterynarii. Zwierzę zostanie poddane obserwacji.
Równie ciekaw