Kleszcze stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia Twojego psa. Dowiedz się, jak wyglądają, gdzie ich szukać, jak bezpiecznie je usuwać i jakie choroby przenoszą. Odpowiednia profilaktyka chroni Twojego pupila.
Co to jest kleszcz i gdzie go spotkasz?
Kleszcze to pajęczaki. Są pasożytami żywiącymi się krwią ssaków. Potrzebują żywiciela do przeżycia. W Polsce najczęściej spotykamy kleszcza pospolitego, zwanego też pastwiskowym (Ixodes ricinus). Należy do rodzaju twardych kleszczy. Pasożytuje na psach, innych kręgowcach i ludziach. Kleszcz ma spłaszczone, trójkątne ciało. Posiada osiem nóg w stadium nimfy i dorosłego osobnika. Larwy mają sześć nóg. Kolor kleszcza waha się od ciemnobrązowego do czerwonobrązowego. Po nasyceniu krwią samica może osiągnąć do 1,5 cm. Larwy i nimfy są mniejsze i trudniejsze do zauważenia. Kleszcze lubią wilgotne i zacienione miejsca. Spotkasz je w lasach mieszanych i liściastych. Występują także na łąkach i polanach. Coraz częściej pojawiają się w miastach. Można je znaleźć na trawnikach i w parkach. Nawet przydomowe ogródki bywają ich siedliskiem.
Ile kleszczy żyje w Polsce?
W Polsce na stałe występuje 19 gatunków kleszczy. Najczęściej spotykane są kleszcz pospolity, łąkowy i psi.
Kiedy kleszcze są aktywne?
Aktywność kleszczy zaczyna się przy temperaturze powyżej 7°C. Żerują od wiosny do jesieni. Sezon kleszczowy w Polsce trwa głównie od marca do października/listopada. Coraz łagodniejsze zimy wydłużają ten okres. Kleszcze mogą pojawiać się nawet zimą przy temperaturze powyżej 0°C. Bywają aktywne już w lutym lub marcu. Ich aktywność jest największa rano i po południu, do zmierzchu. Kleszcze potrafią przetrwać długi czas bez pożywienia. Mogą hibernować zimą.
Jak znaleźć kleszcza na psie?
Kleszcz w poszukiwaniu żywiciela reaguje na zapach i dwutlenek węgla. Posiada narząd Hallera do rozpoznawania zapachów. Spadając na psa, wyszukuje odpowiednie miejsce do ukąszenia. Kleszcze wybierają mniej owłosione obszary ciała. Najczęściej atakują okolice uszu i głowy. Szukaj ich na szyi i karku. Często wbijają się w skórę pod brzuchem. Sprawdzaj pachwiny i okolice łap. Zaglądaj między palce i pod ogon. Miejsca wkłucia to także okolice łonowa i powieki. Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne. Jego ślina zawiera substancje znieczulające. Dlatego często trudno je od razu zauważyć. Po każdym spacerze dokładnie obejrzyj psa. Regularne przeglądanie sierści jest kluczowe.
Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?
Gdy zauważysz kleszcza na psie, usuń go natychmiast. Czas reakcji ma ogromne znaczenie. Im szybciej kleszcz zostanie usunięty, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia. Bakterie Borrelia mogą być przeniesione w mniej niż 24 godziny. Nimfy przenoszą je nawet w mniej niż 12 godzin. Do usunięcia kleszcza użyj specjalnych narzędzi. Sprawdzą się pęsety na kleszcze lub kleszczołapki. Dostępne są też haczyki i pętle. Możesz użyć narzędzia typu Twister. Chwyć kleszcza jak najbliżej skóry. Usuń go zdecydowanym ruchem. Nie szarp ani nie ściskaj odwłoka pasożyta. Nie wykręcaj go w prawo lub w lewo. Używaj rękawiczek ochronnych. Cały kleszcz musi być usunięty. Po usunięciu zdezynfekuj miejsce ukąszenia. Użyj jodu, nadtlenku wodoru lub alkoholu. Delikatne obmycie ciepłą wodą z mydłem też jest zalecane. Unikaj smarowania kleszcza kremami lub olejami. Nie stosuj spirytusu, nafty czy lakieru. Nie próbuj kruszyć pasożyta. Nie przypalaj go. Te metody mogą zwiększyć ryzyko przeniesienia patogenów.
Pamiętaj, nieprawidłowe usunięcie kleszcza zwiększa ryzyko infekcji.
Co zrobić, gdy część kleszcza pozostanie w skórze?
Jeśli część kleszcza, np. główka, pozostanie w ciele psa, skonsultuj się z weterynarzem. Weterynarz bezpiecznie usunie pozostałość. Unikniesz w ten sposób potencjalnych powikłań.
Objawy po ukąszeniu kleszcza
Po usunięciu kleszcza obserwuj psa. W miejscu ukąszenia mogą pojawić się lokalne objawy. Normalna reakcja to zaczerwienienie i obrzęk. Zazwyczaj ustępują samoistnie. Może pojawić się niewielkie zgrubienie lub guzek. Guzek po kleszczu u psa to lokalna reakcja skórna. Powstaje pod wpływem śliny kleszcza. Może być reakcją alergiczną lub zapalną. Większość takich guzków ustępuje samoistnie w ciągu 2 tygodni. Ważne jest monitorowanie guzka przez kolejne dni. Jeśli nie znika, powiększa się lub ropieje, zgłoś się do weterynarza. Obecność guzka nie zawsze oznacza zakażenie. Jednak wymaga obserwacji.
Ugryzienie kleszcza może wywołać inne objawy. Mogą pojawić się puchnięcie lub rumieńce. Czasem występuje swędzenie lub ropienie. W skrajnych przypadkach może wystąpić paraliż kleszczowy. Możliwe są też reakcje neurotoksyczne. Obserwuj zachowanie psa po ukąszeniu.
Choroby przenoszone przez kleszcze
Kleszcze przenoszą groźne choroby zakaźne. Zagrożenie dotyczy zarówno zwierząt, jak i ludzi. Kleszcz podczas żerowania może zainfekować organizm gospodarza. Przenosi patogeny bytujące w jego przewodzie pokarmowym. Nawet 5% kleszczy jest zarażonych więcej niż jednym patogenem. Bez odpowiedniego leczenia choroby te mogą być śmiertelne. Przy braku leczenia babeszjoza prowadzi do śmierci w niemal 98% przypadków. Objawy chorób odkleszczowych pojawiają się zwykle od kilku dni do kilku tygodni po ukąszeniu. Okres inkubacji różni się w zależności od choroby.
Najczęstsze choroby przenoszone przez kleszcze u psów to:
- Babeszjoza: Wywoływana przez pierwotniaki Babesia canis i Babesia gibsoni. Przenoszona przez kleszcze Ixodes ricinus, Dermacentor reticulatus, Rhipicephalus sanguineus. Objawy pojawiają się zwykle do 3 tygodni po ukąszeniu. Obejmują gorączkę, osłabienie, apatię, brak apetytu. Pies może być senny i niechętny do zabawy. Charakterystyczne są krwiomocz (ciemny mocz) i wymioty. Śluzówki stają się blade. Białka oczu mogą być żółte. Babeszjoza może prowadzić do anemii i rozpadu erytrocytów. Może uszkodzić nerki i wątrobę. Powoduje stany zapalne narządów wewnętrznych. Możliwe są zaburzenia neurologiczne i żółtaczka. Babeszjoza może doprowadzić do śmierci w ciągu kilku dni.
- Borelioza: Wywoływana przez bakterie Borelia burgdorferi, B. afzelli, garinii. Co trzeci kleszcz bywa nosicielem boreliozy. Zakażenie występuje u 25% do 60% kleszczy w rejonach endemicznych. Objawy u psów pojawiają się po kilku miesiącach od ukąszenia. U 95% zakażonych psów przebiega bezobjawowo. Najczęstsze objawy to kulawizny i ból stawów. Może wystąpić gorączka, apatia i brak apetytu. Czasem pojawiają się problemy z poruszaniem się. Możliwe są zmiany skórne i powiększone węzły chłonne. Borelioza może prowadzić do zapalenia narządów i objawów neurologicznych. Może powodować niewydolność nerek.
- Erlichioza: Wywoływana przez riketsje Ehrlichia canis. Pojawia się po 4-11 dniach od ukąszenia. Objawia się apatią, utratą apetytu i wzrostem temperatury. Możliwe są wymioty i biegunka. Inne objawy to anemia i krwawienia wybroczynowe.
- Anaplazmoza: Poważna choroba bakteryjna. Wywoływana głównie przez Anaplasma phagocytophilum i Anaplasma platys. Nieleczona może prowadzić do zapalenia stawów. Powoduje niedokrwistość i problemy z krzepliwością krwi. Objawy to gorączka, osowiałość i brak apetytu. Może wystąpić powiększenie węzłów chłonnych. Czasem pojawia się biegunka i wymioty. Możliwy jest obrzęk kończyn i nadmierne pragnienie. Brzuch może być napięty. Występuje kulawizna i senność.
- Bartonelloza: Choroba bakteryjna przenoszona przez kleszcze.
- Hepatozoonoza: Pasożytnicza choroba przenoszona przez kleszcze.
- Hemoplazmoza/Mykoplazmoza: Wywoływana przez Mycoplasma haemocanis. Powoduje osłabienie i wysoką gorączkę. Charakterystyczna jest bladość błon śluzowych.
- Europejskie kleszczowe zapalenie mózgu (TBE): Wywoływane przez wirus TBE. Objawy to gorączka, osowiałość i apatia. Może prowadzić do zaburzeń neurologicznych. Możliwe są drgawki i problemy z koordynacją ruchową.
- Dirofilarioza: Wywoływana przez nicienie sercowe D. immitis. Może prowadzić do śmiertelnych powikłań.
- Tularemia: Choroba bakteryjna. Objawy to gorączka, utrata apetytu. Mogą pojawić się owrzodzenia i opuchlizna.
- Gorączka plamista: Objawy to gorączka, wymioty i biegunka. Możliwe są krwawienia i problemy z krzepnięciem krwi.
Ukąszenie przez kleszcza osłabia organizm. Zwiększa to podatność psa na choroby.
Co robić po usunięciu kleszcza?
Po usunięciu kleszcza obserwuj psa przez kilka dni. Monitoruj miejsce ukąszenia. Sprawdzaj, czy nie pojawia się duży obrzęk. Zwróć uwagę na zmiany w zachowaniu psa. Niepokojące objawy to apatia i brak apetytu. Zaniepokoić powinna gorączka, wymioty czy biegunka. Obserwuj kolor moczu psa. Ciemny mocz może świadczyć o babeszjozie. Zwróć uwagę na problemy z poruszaniem się. Kulawizna może być objawem boreliozy. Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące symptomy, skontaktuj się z weterynarzem. Wczesna diagnostyka i leczenie zwiększają szanse na zdrowie psa. Weterynarz może zalecić testy na choroby odkleszczowe. Podstawą diagnostyki jest badanie krwi i rozmaz. Dostępne są testy serologiczne i testy płytkowe. Badanie PCR wykrywa materiał genetyczny bakterii.
Jak leczy się choroby odkleszczowe?
Leczenie zależy od zdiagnozowanej choroby. Babeszjozę leczy się głównie imidokarbem (Imizol). Stosuje się też terapię wspomagającą. Boreliozę leczy się antybiotykami. Najczęściej stosuje się doksycyklinę, amoksycylinę lub azytromycynę. Kuracja trwa zwykle 4 tygodnie. Erlichioza i anaplazmoza leczone są tetracyklinami. Doksycyklina jest często stosowana przez 3-4 tygodnie. Wczesne wykrycie choroby jest kluczowe dla skuteczności leczenia.
Powikłania po ukąszeniu kleszcza
Choroby przenoszone przez kleszcze mogą prowadzić do poważnych powikłań. Nieleczona babeszjoza może uszkodzić nerki i wątrobę. Może wywołać anemię i zaburzenia neurologiczne. Borelioza może powodować zapalenie stawów i niewydolność nerek. Erlichioza i anaplazmoza mogą prowadzić do anemii. Mogą wpływać na krzepliwość krwi. Kleszczowe zapalenie mózgu powoduje zaburzenia neurologiczne. Ogólne powikłania chorób odkleszczowych to: zapalenie mózgu, zakażenia nerek, zapalenie stawów, zapalenie płuc, niewydolność serca, niedowłady. W skrajnych przypadkach choroby te mogą zagrażać życiu psa.
Jak chronić psa przed kleszczami?
Najlepszą ochroną jest profilaktyka. Stosowanie środków przeciwkleszczowych jest bardzo ważne. Dostępne są różne rodzaje preparatów. Możesz wybrać krople typu spot-on. Nakłada się je na skórę psa. Zapewniają ochronę do 4 tygodni. Skuteczne są obroże przeciwkleszczowe. Ich działanie utrzymuje się przez 7-8 miesięcy. Inna opcja to tabletki do rozgryzania. Chronią przez kilka tygodni lub nawet do 12 tygodni. Dostępne są też spraye. Wybieraj preparaty skuteczne wobec wszystkich żyjących w Polsce pasożytów. Stosuj środki zgodnie z instrukcją producenta. Pamiętaj, aby nie stosować preparatów dla psów na koty. Zwierzęta mają różną fizjologię. Profilaktyka powinna być prowadzona przez cały rok. Kleszcze są aktywne niemal całą dobę i cały rok.
Szczepienia to dodatkowa forma ochrony. Dostępne są szczepionki przeciwko boreliozie. Szczepienie zmniejsza ryzyko powikłań. Podaje się je po 12 tygodniu życia psa. Pierwsza seria obejmuje dwa szczepienia w odstępie 14-21 dni. Szczepienie powtarza się co roku przed sezonem kleszczowym. Koszt szczepienia wynosi około 70 zł.
Oprócz preparatów, ograniczaj spacery w miejscach wysokiego ryzyka. Unikaj wysokich traw i obrzeży lasów. Po każdym spacerze dokładnie obejrzyj psa. Szukaj kleszczy w ulubionych przez nie miejscach. Szybkie usunięcie pasożyta jest kluczowe.
- Regularnie przeglądaj sierść psa po spacerach.
- Stosuj odpowiednie środki przeciwkleszczowe (tabletki, obroże, spray, spot on).
- Używaj środków zgodnie z instrukcją i zaleceniami weterynarza.
- Natychmiast usuwaj kleszcza po zauważeniu.
- Monitoruj psa po ukąszeniu pod kątem objawów chorób.
- Skonsultuj się z weterynarzem w przypadku niepokojących objawów.
- Zabezpiecz psa szczepieniami przeciw boreliozie, jeśli weterynarz to zaleci.
Dbając o regularną profilaktykę i szybką reakcję na ukąszenia, znacznie zmniejszasz ryzyko chorób odkleszczowych u swojego psa. Zawsze konsultuj się z weterynarzem w sprawie najlepszych metod ochrony i leczenia.
Równie ciekaw